Frances Tustin – życie osobiste

Frances Tustin urodziła się w 1913 w miasteczku  Darlington w północnej Anglii. Swoją karierę zaczęła jako nauczycielka wczesnoszkolna. Była dwukrotnie zamężna. Drugie małżeństwo z inżynierem Arnoldem Tustinem opisywała jako udane i inspirujące również w dziedzinie jej psychoanalitycznych dociekań nad naturą autyzmu.

Szkolenie psychoanalityczne

Przygodę z psychoanalizą zaczęła w 1943 roku na seminarium poświęconemu rozwojowi dziecka u Susan Isaacs na Uniwerystecie Londyńskim. Druga Wojna Światowa pokrzyżowała jej dalsze plany szkoleniowe.

W 1950 roku rozpoczęła szkolenie psychoanalityczne w zakresie terapii dzieci. Tustin była studentką drugiego rocznika tego nowego szkolenia, które w Tavistock Clinic w 1948 założyła Esther Bick. Jednym z inspirujących Tustin wykładowców był ówczesny dyrektor kliniki John Bowlby.

Trwającą 16 lat własną analizę podjęła u Wilfreda Biona.  Jej superwizorami, poza Bick, byli Herbert Rosenfeld, Donald Meltzer i Sydney Klein.

Szczególnie duży wpływ wywarł na nią Donald Meltzer, badacz „dziecięcej psychozy autystycznej” oraz późniejszy autor monografii na ten temat. W rozdziale drugim „Barier autystycznych u pacjentów neurotycznych” swoje szkolenie podsumowuje słowami:

„Szczęśliwie szkolenie z psychoterapii dzieci w Tavistock miało „klasztorny” charakter. Trawiliśmy piśmiennictwo Freuda i Klein, a doktor Bowlby wprowadzał nas w etiologię rozwoju dziecka i badania w tym obszarze (jego krytyczny głos równoważył błyskotliwie oryginalny głos Esther Bick)”.

Rozwój zainteresowania autyzmem

W latach 50-tych wyjechała do USA, gdzie jej mąż pracował jako wykładowca na prestiżowym MIT. W Bostonie zapoznała się z pracą Margaret Mahler i Anni Bergman. Pracowała jako psychoterapeutka w Putnam Children’s Center, któremu szefował wówczas Otto Rank.   Odwiedzała  też swoich małych pacjentów w ich domach rodzinnych. Jak pisze we „Wstępie” w „Barierach autystycznych u pacjentów neurotycznych”:

„Bardzo poruszyła mnie tragedia rodziców, których dzieci nie reagowały na nich i czułam, że bardzo chcę sprawdzić, czy da się zrobić coś, co umożliwiłoby nawiązanie większego kontaktu z tymi pacjentami”.

Tustin była też gorącą przeciwniczką stygmatyzowania rodziców dzieci autystycznych. W swojej pracy skupiała się na pokazywaniu złożoności procesów wewnątrzpsychicznych składających się na autystyczne wycofanie. A trzeba pamiętać, że w tym czasie teorie obarczające matki całą odpowiedzialnością za autyzm ich dzieci były na porządku dziennym.

W latach 50-tych rozpoczęło się jej trwające całe życie zainteresowanie autystycznymi dziećmi. Po powrocie z Bostonu zaczęła je przyjmować w ramach praktyki prywatnej oraz rozpoczęła pracę w Great Ormond Street Children’s Hospital. Dołączyła tam do Mildred Creak, cenionej diagnostki zajmującej się psychozami dziecięcymi.

Tustin – psychoanalityczne rozumienie autyzmu

Pierwszy artykuł o autyzmie „Istotny element w powstawaniu autyzmu psychogennego” opublikowała w 1966 roku. Opisuje w nim Johna, chłopca, który w wieku czterech lat po kilku wcześniejszych nieudanych próbach leczenia trafił do niej na terapię.

Tustin w mistrzowski sposób przedstawia lata jego intensywnej terapii. Pokazuje jak jej nadzwyczajna wrażliwość i przenikliwość pozwala nawiązać kontakt z prewerbalnymi doświadczeniami hiperwrażliwego chłopca, jak możliwe jest zrozumienie jego głęboko skrywanej rozpaczy, dotknięcie „czarnej dziury” wypełnionej  zagrażającymi obiektami-„niedobrym kłuj”, dramatu przedwczesnej świadomości separacji od matczynej piersi.

Na kanwie tej współpracy wyłaniają się kluczowe dla jej języka opisu autystycznego świata pojęcia: „czarna dziura”, „formy wrodzone” „sytuacja trzymania” „uczucia żałoby” (można zapoznać się z ich dokładnym objaśnieniem w rozdziale czwartym „Barier …”, który jest zmienioną wersją artykułu z 1966 r.). Do Johna Tustin wracać będzie wielokrotnie w swoich tekstach pokazując jak autystyczne wycofanie staje się strategią obronną, jedynym sposobem na ochronienie się przez anihiliacją.

Stany pierwotne

W latach 60-tych Tustin odkrywa podejmowane przez siebie wątki w piśmiennictwie klinicystów spoza szkoły kleinowskiej: u Winnicotta (który w artykule „Chory psychicznie wśród twoich podopiecznych” wspominał o bardzo wczesnej formie depresji u dzieci przeżywających utratę matki jako utratę części własnego ciała), Margaret Mahler czy  Piery Aulagnier.

„Choć okazało się, że nie ja pierwsza dokonałam odkryć w obszarze stanów autystycznych, to przeważało we mnie uczucie ulgi, że inni analitycy dostrzegli to samo, co ja, choć w innych kontekstach”
[„Bariery autystyczne u pacjentów neurotycznych”, r.2]

Praca z małymi pacjentami daje jej dowody na ograniczenia teorii kleinowskiej:

„Klein pozostawiła nam wspaniałą spuściznę, lecz ślepe korzystanie z jej wglądów w przypadku stanów autystycznych działałoby na szkodę zarówno wyników jej pracy, jak i idei badań naukowych, gdyż nie nadają się one do leczenia tych zaburzeń, przynajmniej na wczesnym etapie leczenia”.
[tamże]

 Rozwój kariery naukowej

Swoją pierwszą książkę: „Autyzm i psychoza dziecięca” wydaną w 1972 roku napisała po ponad 20 latach pracy. W kolejnych latach podjęła współpracę z Instytutem Neuropsychiatrii Dziecięcej kierowanym przez Giovanniego Bolleę na Uniwersytecie Rzymskim. Mogła tam bardzo dokładnie badać relację w diadzie matka-dziecko.
W 1986 roku wydała swoją trzecią książkę „Bariery autystyczne u pacjentów neurotycznych”. Opisuje w niej doświadczenia stanów autystycznych u osób, które nie mają autyzmu.

Podsumowanie

Frances Tustin wraz z Leo Kannerem, Margaret Mahler i Donaldem Meltzerem zaliczana jest do pionierskiej grupy osób zajmujących się rozumieniem wewnątrzpsychicznych mechanizmów autyzmu. Doceniana jest za głębokie rozumienie znaczenia doświadczeń cielesnych u dzieci autystycznych oraz za talent do opisywania tych stanów. Jak pisze Grotstein w przedmowie do „Barier autystycznych u pacjentów neurotycznych”:

[…]badania Frances Tustin pozwalają nam na kontakt z poziomem znaczenia wykraczającym poza poznanie, instynkty, emocje, a nawet fantazję. Dzięki niej możemy uchylić rąbka tajemnicy samych korzeni percepcji, co podniosło (auto)zmysłowość do przynależnej jej rangi.”

Frances Tustin pracowała niestrudzenie do końca swych dni. Była bardzo zaangażowaną nauczycielką i superwizorką. Ostatni tekst powstał na kilka tygodni przed śmiercią w 1994 roku. Po jej śmierci z inicjatywy męża zawiązany został The Frances Tustin Memorial Trust, którego celem jest popularyzowanie i rozwijanie myśli Tustin oraz zachęcanie klinicystów do opisywania swoich doświadczeń w pracy z autystycznymi pacjentami w ramach dorocznego konkursu.

Tekst: Karolina Pniewska
Korzystałam z książki „Bariery autystyczne u pacjentów neurotycznych” oraz z informacji zamieszczonych na poniższych stronach:

Frances Tustin

http://www.frances-tustin-autism.org/eng/abt/abtDetail.html

Grafika: Anna Kiedrzynek